یادی از سیامک پورزند

سیامک پورزند هنگام دیدار با دخترش، آزاده، در ایران، پنج سال پیش

سال ها پیش بود ... دانشجوی معماری بودم و عاشق سینما. به هر بهانه ای پروژه های دانشکده را به سینما وصل می کردم. 

یا اسم "سینما و معماری" برایش می گذاشتم، یا طراحی سالن سینما، یا مرمت خیابان لاله زار و سینماهایش...

سال های آخر دانشکده بودم و "طرح مرمت" از واحدهای فوق لیسانس بود. استادمان دکتر فلامکی بود و پروژه ی انتخابی من هم "مرمت خیابان لاله زار". دکتر فلامکی پیرمردی اندیشمند بود که آن قدر پیچیده صحبت می کرد که شاید نیمی از حرف هایش را نمی فهمیدیم! اما همان نیمی که برایمان قابل درک بود آن قدر شیرین بود که انگیزه ای می شد تا به دنبال کشف معنای نیم دیگر حرف هایش برآییم. دکتر معتقد بود برای باززنده سازی خیابان لاله زار و دوباره تبدیل اش به فضای فرهنگیِ سال های سی و چهل، تنها تصاویر و نوشته های گذشته کافی نیست و باید روشنفکرانی که از آن زمان مانده اند را پیدا می کردیم و پای صحبت شان می نشستیم و این گونه فضای فرهنگی آن سال ها را در لاله زارِ امروز باز زنده می کردیم.

آن روز ها خیلی از روشنفکرانِ قدیمی را می دیدیم و خاطرات شان را می شنیدیم، اما تنها سیامک پورزند بود که تا سال ها بعد و قبل از زندانی شدن اش برایم یک دوست بود. درست یادم نمی آید که اولین بار که به دفتر سیامک پورزند رفتم، از طریق آشنایی شهرام جعفری نژاد (معمار و منتقد سینما) یا دکتر امید روحانی (پزشک و منتقد سینما) یا خود دکتر فلامکی بود.

دفتر آقای پورزند در خیابان صبا، نزدیکی چهارراه ولیعصر بود. اولین بار با یکی از دوستان که هم گروه این پروژه بود به دیدن اش رفتیم. پیرمردی مهربان و خوش لباس، با کت و شلوار و کراوات و روی باز و خندان از ما پذیرایی کرد و آن روز هرچه از خاطرات اش با بیانِ گرم و چهره ی خندان اش می گفت ما سیر نمی شدیم...

دفتر آقای پورزند نزدیک دانشکده بود و من هم که آن زمان عاشق سینما بودم، هر وقت فرصتی پیدا می کردم و آقای پورزند را هم آزاد می یافتم سری به او می زدم تا از خاطرات اش با سینماگران بشنوم. آن روزها تازه خاتمی آمده بود و روزنامه های دوم خردادی داغ بودند. پورزند هم که روزنامه نگاربود و نمی شد که با او باشی و از عالم روزنامه نگاری نشنوی.

یک روز از من پرسید کدام یک از روزنامه نگاران است که دوست داری ببینی اش؟ بدون لحظه ای مکث گفتم: شمس الواعظین. (شمس الواعظین آن روزها سردبیر روزنامه ی جامعه بود). تلفن را برداشت وبه شمس الواعظین زنگ زد: "یک خانم جوان و آرشیتکت این جاست که خیلی دوست دارد شما را ببینند ..." و با هم گفتند و خندیدند و وقتی تلفن را قطع کرد به من گفت: فردا بعد از ظهر برای دیدن شمس به دفتر روزنامه ی جامعه می رویم و آن جا هم شمس را می بینی هم نبوی و هم جلائی پور. اما من تو را آن جا می برم تا ببینی این ها که این قدر به نظرت بزرگ اند، در واقعیت آن قدرها هم بزرگ نیستند!

از خوشحالی در پوستم نمی گنجیدم و بی صبرانه منتظر رسیدن قرار بودم. فردای آن روز با آقای پورزند به دفتر روزنامه ی جامعه رفتیم. دفتر جامعه خانه ای بود با حیاطِ پر گُل و درخت حوالی میرداماد. از حیاط گذشتیم و وارد ساختمان شدیم و اولین کسی را که دیدم ابراهیم نبوی بود که آقای پورزند با ادبیات فاخرش و نهایت احترام مرا به عنوان یک آرشیتکتِ علاقه مند به روزنامه نگاری به او معرفی کرد و پس از آن وارد دفتر شمس الواعظین شدیم که اتاقی بود با پنجره ی بزرگ رو به حیاط و پر نور. شمس الواعظین هم گرم بود و صمیمی و آقای پورزند تا جایی که می توانست از من تعریف کرد و رو به شمس گفت ای کاش من جای شما بودم و این دختر به جای شما آرزوی دیدار مرا داشت و گرم خندید ...

رو به روی میز شمس که نشسته بودیم نگاهم به زیر میز افتاد و یک جفت کفش دیدم که کنار پایه ی میز است و شمس دمپایی پوشیده است! باور کردنی نبود. آن هم کنار سیامک پورزند که نه تنها کت و شلوار و کراوات به تن داشت، بل که ادبیات فاخر کلام اش هم به ظاهر آراسته اش ارزشی دوچندان می داد.

از دفتر جامعه که بیرون آمدیم آقای پورزند پرسید: آیا شمس الواعظین همانی بود که فکر می کردی و دوست داشتی که باشد؟ در حالی که ناامید شده بودم، گفتم نه! سیامک پورزند گفت: من می دانستم و به این جا آوردم ات تا ببینی که این ها همانی که تو فکر می کنی نیستند.

از آن روز به بعد هم چنان سیامک پورزند را می دیدم، اما دیگر نه در "جامعه" می دیدم اش و نه حرفی از دوم خردادی ها بود. با امید روحانی روزنامه ی "مناطق آزاد" را اداره می کردند که برایشان مطلبی در زمینه ی معماری نوشته بودم و اگر چه برای چاپ نوشته ام در روزنامه به خود می بالیدم اما هنوز ته دل ناراحت بودم که چرا نه در "جامعه"! و در همین گیر و دار بود که سیامک پورزند به زندان رفت و من هم کمی بعد به فرانسه آمدم و دیگر هیچ وقت ندیدم اش...

یادش گرامی ...